به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چهل و دومین نشست از نشست‌های علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی با حضور و ارائه حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، رئیس مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه با موضوع «مرجعیت علمی اهل‌بیت علیهم‌السلام در مذاهب اسلامی» در شنبه ۲۱ خردادماه ۱۴۰۱ با حضور ریاست محترم و پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه به‌صورت حضوری و نیز با حضور مجازی فعالین و علاقه‌مندان بحث وحدت و تقریب برگزار گردید.
حجت‌الاسلام دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، رئیس مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه ارائه‌کننده نشست در ابتدای کلام خود جهت بیان اهمیت موضوع بیان داشت که اساسی‌ترین مباحث وحدت و تقریب مرجعیت علمی قران و اهل‌بیت است.
ایشان با بیان نمای کلی بحث خود گفت ما مباحث زیادی را در ذیل عنوان مرجعیت علمی اهل‌بیت می‌توانیم مطرح کنیم:
ولی به اقتضای زمان به تبیین دو عنوان تاریخچه و مفهوم‌شناسی بسنده می‌کنیم:
ایشان در بیان مفهوم‌شناسی مرجعیت علمی اهل‌بیت گفتند که مطابق آیه وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (نحل،۴۴)تبیین قرآن که برنامه زندگی انسان است به پیامبر سپرده شده است، پس مرجعیت علمی پیامبر مورد تأیید و تأکید قران و کلام الهی است از سوی دیگر در کلام نبوی ملازمت اهل‌بیت و قرآن بیان شده است: إِنِّی تَارِک فِیکمُ الثَّقَلَینِ مَا إِنْ تَمَسَّکتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا کتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یفْتَرِقَا حَتَّى یرِدَا عَلَی الْحَوْضَ و تمسک به یکی از دو ثقلین مانع اضلال نیست بلکه تمسک به هر دوی آنها شرط عدم اضلال است پس مأموریت ذکر شده در آیه علاوه بر پیامبر شامل دیگر اهل‌بیت هم می‌شود و آنها هم وظیفه تبیین را دارند و لذا برای دیگر مردم مرجعیت علمی خواهند داشت زیرا که أَهْلُ الْبَیْتِ أَدْرَی بِمَا فِي الْبَیْتِ. ایشان همچنین تذکر دادند که به استناد آیه إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(احزاب،۳۳) ما ائمه و خود حضرت رسول اکرم صلی‌الله علیه و اله و سلم و فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را اهل‌بیت می‌دانیم.
ارائه‌کننده محترم در بیان نگاه تاریخی به مرجعیت علمی حضرات معصومین بیان داشت که در این مورد هم می‌توان به کلام و اقرار خلیفه دوم (لَوْلا عَلِیٌّ لَهَلَکَ عُمَر=اگر علی نبود، عمر هلاک می‌شد) و هم به بیان و اعتراف امام احناف(لولا السنتان لهلك النعمان) اشاره نمود.
رئیس مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه با بیان فرمایشات برخی علما در مورد مرجعیت علمی اهل‌بیت گفتند که ملامحسن فیض گفته در بررسی‌های علمی از افکار و مکاتب مختلف عطشم برآورده نشد تا به احادیث اهل‌بیت رسیدم، علامه فضل‌الله هم در من وحی القران در مورد مرجعیت علمی اهل‌بیت فرازهایی دارد که مرجعیت حکمی پیامبر را که در برخی آیات مثل: فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ (نساء ۵۹) و
إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّه (نساء، ۱۰۵) و نیز يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَىٰ فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ (ص، ۲۶) آمده الغاء خصوصیت نموده و در همه موارد و حوزه‌ها گسترش می‌دهد.
ارائه‌کننده محترم به نقل از شهید مطهری گفتند که عنوان مرجعیت علمی اهل‌بیت در زمان آقای بروجردی مطرح شده و آیت‌الله بروجردی هم بر این نظر بودند که مرجعیت سیاسی اهل‌بیت مورد اخلاف مذاهب است، اما مرجعیت علمی آنان هیچ مخالفی ندارد و همه مذاهب آن را قبول دارند. ایشان متذکر شدند که آیت‌الله سبحانی هم در پاسخ به ادعاهای یک دگراندیش به این مرجعیت علمی اشاره نموده است و جناب آقای جواد محدثی هم با بیانی روشن و عام فهم به مرجعیت علمی اهل‌بیت صحه گذاشته و آن را تبیین نموده است.
استاد محمدعلی رضایی اصفهانی، مفهوم‌شناسی مرجعیت علمی اهل‌بیت را در این موارد مطرح نمود:
- مرجعیت به معنی منبع بودن مثل آنچه در فقه مطرح است؛
- مرجعیت امضایی مثل آنچه در علم حدیث مطرح است عرض متشابه به محکم یعنی ما احادیث متشابه را به محکمات قول ائمه ارائه کنیم؛
- مرجعیت پاسخگویی (استنطاقی) پاسخگویی به سؤالات زمانه همان شیوه استنطاقی شهید صدر از قران است که به استنطاق از کلام معصومین تسری داده شده است؛
- مرجعیت جهت‌دهی به علوم در مبانی و اهداف مبانی یعنی در هستی‌شناسی انسان‌شناسی و ارزش‌شناسی و فرمایشات اهل‌بیت می‌تواند به علوم اسلامی و علوم‌انسانی حتی به علوم طبیعی هم می‌توان این امر را تعمیم داد؛
- مرجعیت معرفتی در کنار علوم حسی و عقلی معرفت نقلی هم که بر اساس روایات اهل‌بیت شکل می‌گیرد علوم مقبولی باشد؛
- مرجعیت حکمی که از آیه ۱۰۵ سوره نساء استفاده می‌شود در حوزه‌های دیگر هم گسترش داده شود؛
- سیطره عملی نگاه اهل‌بیت یعنی همان گونه که سید جمال‌الدین اسدآبادی العود الی القران را مطرح می‌نمود ما بازگشت به فرمایشات اهل‌بیت را که مرجعیت آن نزد همگان مسلم است به‌عنوان منبع مشترک قرار دهیم؛
- مرجعیت الگویی یعنی گسترش اسلام در سراسر جهان که در سیره پیامبر با نامه‌نگاری به سران جهان شکل گرفت و نیز تمدن اسلامی قرون دوم تا پنجم و نیز یازدهم تا دوازدهم یعنی دوران صفویه معیار تشکیل تمدن نوین اسلامی باشد امروزه در برنامه و اقدامات مسلمین قرار گیرد؛
- مرجعیت تبیینی ۴۴ نحل و توسعه تبیین باتوجه‌به حدیث ثقلین منحصر به پیامبر نیست و شامل همه اهل‌بیت می‌شود؛
- مرجعیت به معنی سرچشمه علوم بودن که هم بر نقش اهل‌بیت در تأسیس و پیدایش علوم مختلف می‌تواند باشد و هم اینکه علوم بی‌واسطه یا باواسطه با استفاده از فرمایشات اهل‌بیت توسط آنان تأسیس و توسعه و یا تأسیس و یا توسعه داده شده است؛
- مرجعیت ادبی همان گونه که در مورد سفارش‌ها به ابو الاسود دئلی و خود نهج‌البلاغه مطرح است؛
- مرجعیت درمانی همان گونه که قرآن شفا است: وَنُنَزِّلُمِنَالْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ کلام اهل‌بیت هم درمان دردهای جسمی و روحی و روانی ، اجتماعی، اعتقادی و … است و نباید درمان را به روایات طبی فروکاهش داد خود بنده رساله ذهبیه را شرح کرده ام و چنین روایاتی را قبول دارم و توجه داریم برخی روایات طبی البته قابل استناد نیست و یا صرفا روایات شخصیه است و قابل استناد نیست؛
- مرجعیت در استناد و یا استنباط و استخراجی احکام فقهی احکام اخلاقی حکام حقوقی احکام اجتماعی احکام سیاسی و … ؛
- مرجعیت پارادایمی که گرچه یک نظام ارائه نمی‌کنند بلکه فرا نظام ارائه می‌نمایند یعنی فرهنگ را به‌گونه‌ای سامان می‌دهند که ما به‌سوی رشد علمی و رشد معنویت و … حرکت می‌کنیم.
مختصات کلی مکتب اهل‌بیت عدالت و ولایت و عقلانیت وحدت و توحیدگرایی است در مجموع جهان را به پرجاذبه‌ترین مباحث موجود در عالم رهنمایی می‌کنند.
در پایان جلسه هم تکمله‌هایی بر بحث ارائه‌شده مطرح شد و هم مطابق معمول برنامه پرسش‌وپاسخ انجام پذیرفت.
ارسال نظر