هشتاد و سومین کرسی آزاداندیشی پژوهشگاه مطالعات تقریبی با موضوع سلسله نشست‌های تبیینی “حج و برائت از مشرکین از دیدگاه سیاسی-اجتماعی” در سالن برگزاری جلسات علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی در تاریخ ۲۰ خرداد ماه ۱۴۰۳ برگزار گردید.
در این جلسه، که با حضور جمعی از پژوهشگران به صورت حضوری و برخط برگزار گردید، حجت الاسلام والمسلمین ذبیح الله نعیمیان مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام به ارائه مطلب پرداختند.
موضوع برائت چندین مرتبه به صراحت در سوره توبه بیان شده است. در قرآن از برائت مفهوم مخالفت و دوری جستن از مشرکین و دشمنان خدا برداشت می‌شود. اما اگر بخواهیم نگاه شبکه‌ای داشته باشیم برای فهم صحیح برائت باید مفهوم ولایت را نیز دخیل بدانیم و سوره مائده نیز به این موضوع پرداخته است؛ زیرا کسی که از اولیاء طاغوت برائت نجسته باشد، هرچند خود را مسلمان بداند، ناخواسته عامل مشرکین خواهد بود.
مراحل برائت در سوره برائت از کسانی که با آنها عهد و پیمان بسته شده شروع می‌شود تا کسانی که باید با آنها مقاتله کرد و آنها را از بین برد. در نهایت در صورتی که از خطای خود بازگشتند در امان خواهند بود و حتی آنها را برادر مومنین می‌خواند.
خداوند در تبیین برائت اقدام به مرزبندی نموده و نیز به وجود منافقین و نفوذی‌ها اشاره داشته است. در صورت اشراف بر مرزها و حدود تعیین شده و واقع بین بودن به وضوح خواهیم دید که در جامعه اسلامی این منافقین به گونه‌هایی خودنمایی می‌کنند.
در موضوع برائت علاوه بر مشرکین باید به منافقین هم پرداخت. خداوند به این مهم پرداخته و مرزگذاری کرده است؛ لذا در برائت از مشرکین باید از منافقین نیز برحذر بود؛ چون آنها خود را مسلمان معرفی می‌کنند ولی در واقع مصالح مشرکین را پیگیری می‌کنند.
آیه ۷۱ سوره برائت با نگاه شبکه‌ای به اوضاع مومنین می‌پردازد. مونین باید عقلانیت منسجم داشته باشند تا بستر فعالیت و اقدام مناسب در مواجهه با مشرکین و منافقین را ایجاد نمایند. راهبردهایی که در این آیه بیان شده عبارتست از:
اول: المؤمنین بعضهم أولیاء بعض؛
دوم: امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند؛
سوم: اقامه صلاة و پرداخت زکات می‌کنند.
در فهم واژه ولی باید دقت شود. ولی در کتب لغت به معانی مختلفی آمده است از جمله: وارث، قطره باران، سرپرستی، دوستی… . از جمع همه این معانی، معنای پیوستگی به‌دست می‌آید.
دستور برائت برای مواردی است که زمینۀ پیوستگی وجود دارد و باید از آن برحذر بود. آیات زیادی داریم که می‌گویند کافران و مشرکان را اولیاء خود قرار ندهید. آیات فراوان دیگری نیز هست که می‌گویند یهود و نصاری را اولیاء خود قرار ندهید. در مناطق و شرایط مختلف در ارتباط با کافران و مشرکان و یهود و نصاری زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اقتصادی و فرهنگی وجود دارد و لازم است که در این تعاملات آیات دال بر برائت در نظر قرار گیرند. برائت به معنای دشنام و آرزوی مرگ نیست؛ بلکه دوری کردن و نپیوستن به مشرکین و اتباع آنهاست.
اگر مرزبندی‌ها حفظ شود، تشخیص مصادیق مشرک و منافق آسان می‌شود؛ اما نپذیرفتن و ندیدن مرزها موجب آلوده‌شدن جامعه اسلامی به منافقین و مشرکین می‌شود. به‌عنوان مثال امروز به دلیل فراموشی مرزها در جامعه اسلامی کسانی هستند که در تلاش برای پیوستن به مشرکین می‌باشند و این کار خود را اعلام می‌کنند. در مرزبندی‌هایی که خدا انجام داده این افراد منافق هستند ولی ما جرأت گفتن این مطلب را نداریم تا جایی که آنها خود را دلسوز و خیرخواه مردم و جامعۀ اسلامی معرفی می‌کنند و بسیاری از مردم این مطلب را از آنها می‌پذیرند.
اگر اولیائی که خداوند معرفی کرده یعنی الله و رسول و اولی الامر به‌عنوان ولی انتخاب شوند و از کسانی که دستور به برائت از آنها داده شده است برائت شود، مسلمانان حزب الله خواهند بود و پیروزی قطعی نصیب ایشان خواهد شد؛ اما اگر ضوابط و شرایطی که خداوند فرموده است رعایت نشوند، کسانی که بیمارند به دامن مشرکین و مخالفین می‌شتابند. پس رعایت مرزبندی‌ها مانع گرایش برخی از ناآگاهان به مشرکین خواهد شد.
اگر در نگاه تمدنی دنبال جامعۀ اسلامی وسیع باشیم، باید دایره ولایت و برائت را با مرزبندی معین دنبال و تبلیغ کنیم؛ چون مرزهای شنیداری برداشته شده و افکار به‌سرعت منتقل می‌گردند و عدم تعیین مرزهای فکری موجب نفوذ و رخنه افکار بیگانه در ذهن مسلمانان می‌شود. برائت محدود به حج نیست؛ بلکه باید برائت ورد زبان همۀ مسلمانان باشد تا صهیونیست و یهود و مسیحیت نوانند در اندیشۀ و قلب جوانان مسلمان رسوخ کنند.
جامعۀ اسلامی به‌ویژه در دو صدۀ اخیر دچار فراز و فرودهای تمدنی بوده است. اکنون که موج‌های بیداری پررنگ شده است، باید با تولی و تبری قدرت اسلام را حفظ کرد. تولی باید تمدنی دیده شود تا برائت نیز به صورت تمدنی رعایت شود. در جامعۀ اسلامی شیعه و سنی موضوع برائت خریدار دارد و باید مورد بحث قرار گیرد تا اقسام و موضوعات تمدنی آن دریافت شود. در نگاه تمدنی باید برائت از مشرکین در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در نظر گرفته شود.
ارسال نظر