وب سایت رسمی مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى

به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، سی و هفتمین نشست از نشست‌های علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی با حضور و ارائه حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور ریاست محترم مؤسسه قرآنی «تمهید» با موضوع «شیوه تعامل با دیگر مذاهب و الزامات آن از نگاه قرآن» در شنبه ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ با حضور ریاست محترم و پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه به‌صورت حضوری (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) و نیز با حضور مجازی فعالین و علاقه‌مندان بحث وحدت و تقریب برگزار گردید.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور ریاست محترم مؤسسه قرآنی «تمهید» در مقدمه سخنان خود تاکید کرد با اینکه در نگاه اول به نظر می‌رسد آیات مربوط به موضوع نشست کم بسامد باشد، اما بنده به‌گونه‌ای تنظیم کرده‌ام که حدود صد صفحه آیه مربوط به بحث احصاء شده است و این آیات می‌توانند ما را در موضوع تعاملات با دیگر فرق اسلامی راهبری کنند.

وی پدیده تحقق فرق اسلامی و اختلافات میان آنها را پسا قرانی دانسته و گفت که نباید انتظار داشت که آیات به اختلاف مذاهب یا تقریب و وحدت آنها به معنای خاص پرداخته باشند، ولی عناوینی مثل آیات ناظر به تعامل بین‌الادیانی، گزارش‌های تاریخی از اختلافات بیماردلان (في قُلوبِهِم مَرَضٌ) و منافقین می‌توانند کمک کنند تا داده‌هایی به دست دهند که پرسش‌های این تحقیق، پاسخ بگیرند و نیز می‌توان از قاعده جری و تطبیق استفاده کرد و آیاتی را که در فضاهای متشابه دیگری نازل شده‌اند با استناد به قاعده حکم الامثال فی ما یجوز و فی ما لایجوز واحد مورداستفاده قرار داد.

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه هم چنین در تبیین نگاه خود به تفسیر قرآن گفت که قرآن متن متناظر با واقع است و قران جامعه واقعی را در نظر می‌گیرد و مشکلات و مسائل آن را پاسخ می‌دهد، نزول تدریجی قران هم به‌خاطر واکنش سنجی نسبت امور وحیانی است و به اقتضای مشکلات، امرونهی‌های لازم انزال می‌شود مثلاً:

• به پیامبر تهمت جنون زدند، آیات اول سوره قلم مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ(قلم،۲) نازل شد
• مردم اشکال کردند که چرا وحی قطع شده؟! لذا آیات والضُّحَى وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَى مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى نازل شد.

برائت از کفار مطرح شد و جو منفی شد، آیات سوره فیل برای دلداری و تشجیع نازل گردید.

ریاست محترم مؤسسه قرآنی «تمهید» با استناد به آیه مبارکه: وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ ۗ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا(فتح، ۲۹) افزود می‌توان چهار دوره مدیریت برای جامعه نبوی ترسیم کرد که سوره‌ها به ترتیب نزول ناظر به این دوره‌ها بوده‌اند، این چهار دوره عبارتند از:

• دوره تکوّن و هدایت‌یابی: كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ، از علق تا حجر؛
• دوره تآزر (قد کشیدن و بزرگ‌شدن)، انعام تا مطففین؛
• دوره استغلاظ و دوره جامعه‌پردازی و استقرار حکومت اسلامی (سور مدنی) بقره تا فتح؛
• دوره آماده‌شدن برای دوره پس از رسول خداوند و انقطاع وحی که بحث امامت و آسیب‌شناسی جامعه و آماده‌سازی جامعه برای تحویل به نسل بعد در این آیات تبیین شده است.

وی تصریح  کرد که مراحل چهارگانه نزول سوره‌های قرانی می‌تواند راهنمای ما در نگاه قرآن به تعامل با دیگر مذاهب اسلامی باشد.

وی افزود که متناظر با این دوره‌ها، راهبرد و راهکار قرآن برای تقریب و وحدت قابل اصطیاد است:

دوره اول که دوره مخفی بودن مسلمانان است دوره پیش‌بینی و پیشگیری از اختلاف است در این دوره پنج راه پیشگیری مطرح است در دوره دوم ده شیوه بیان شده است و در دوره مدینه بیست گام در موضوع مشخص می‌شود و در دوره چهارم، چهار تذکر روشی برای موضوع مطرح می‌کنیم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور تصریح کرد که آیات مربوط به دوره اول برای پیشگیری است، ایشان با طرح این سؤال که تفرقه از کجا شروع می‌شود به بیان پنج راه پیشگیری پرداخت:

• جهالت جامعه: جاهل دو گونه است جاهل یا نمی‌داند و یا می‌داند و به علم خود عمل نمی‌کند که این جامعه هم در حکم جامعه جاهل است:

دو آیه نسبت به این امر به‌عنوان‌مثال یکی بحث بنی‌اسرائیل از دریا گذشتند جامعه رشد نایافته تقاضای جعل اله می‌کند: وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَىٰ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَىٰ أَصْنَامٍ لَهُمْ ۚ قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَٰهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ ۚ قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ (اعراف ۱۳۸)؛

 دیگری در بحث گوساله سامری: وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَىٰ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ ۚ أَلَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لَا يُكَلِّمُهُمْ وَلَا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا ۘ اتَّخَذُوهُ وَكَانُوا ظَالِمِينَ(اعراف،۱۴۸).

• اغوا توسط ابلیس که قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ﴿ص،۸۲﴾ پس باید عبودیت را در جامعه رشد بدهیم و ایجاد اخلاص کنیم  و قسّیسین و رهبان همراه‌تر هستند: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذينَ أَشْرَكُوا وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ قالُوا إِنَّا نَصارى‌ ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسينَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا يَسْتَكْبِرُون» مائده/۸۲.
• اختلاف نوعی فساد است:  فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُو بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنَا مِنْهُمْ (هود،۱۱۶) یعنی پس چرا در قرون قبل از شما، صاحبان علم و قدرتى نبودند تا مردم را از فساد در زمين باز دارند، مگر گروه كمى از كسانى كه از ميان آنان نجاتشان داديم.  پس ما باید جریان متفکر و عاقل را برای ایفای نقش اجتماعی باید فعال کنیم و علمای منصف و متفکر را با هم جمع کنیم
• یکی از عوامل اختلاف در قرآن حسادت است: أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَىٰ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ (نساء، ۵۴) حسادت بنیان برافکن است حتی در خانواده انبیا مثال آن هم داستان حضرت یوسف که بعد از خواب شمس و قمر و کواکب و توصیه یعقوب به نگفتن آن، و نشر ناخواسته: إِذْ قَالُوا لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَىٰ أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ(یوسف ، ۸) به خاطر حسادت، نبی خدا را متهم به ضلالت مبین کردند، لذا خوبی حقانیت و انحصاری بودن را نباید به رخ کشید و الا طرف مقابل تحریک به مخالفت و حذف و قتل می‌شود.
• چه کسانی می‌توانند مردم و جمع را به بخش مشترک دین و واصل دین برگردانند: قُلْ هَٰذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي ۖ وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ(یوسف، ۱۰۸)

در پایان جلسه هم برنامه پرسش‌وپاسخ برقرار بود و ارائه‌کننده محترم به سؤالات حاضران در مورد مؤمن از نگاه قرآن، گفتمان‌سازی با نگاه قرانی، رویکرد قرآن نسبت به یهود و تفاوت دوره پیشگیری از اختلاف و رفع اختلاف پاسخ داد. به علت عدم تکمیل مباحث مقرر شد در آینده نزدیک نشست دیگری برای تکمیل مباحث ارائه‌کننده محترم در نظر گرفته شود.