سی و چهارمین نشست از نشست‌های علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با ارائه ماموستا سید مصطفی خاتمی (امام‌جمعه اشنویه)، مولوی عبدالرحمان ترنج زر (امام‌جمعه چابهار و عورکی)، دکتر سید دلیر علوی (مدیر مؤسسه امام مهدی ارومیه) و مدیر محترم سایت ویکی وحدت حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن مدنی نژاد با موضوع «امام مهدی علیه‌السلام در دیدگاه مذاهب اسلامی» در روز شنبه ۲۱ اسفند‌ماه ۱۴۰۰ در پژوهشگاه مطالعات تقریبی قم برگزار گردید.
این نشست با حضور پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه به‌صورت حضوری (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) و نیز با حضور مجازی فعالان و علاقه‌مندان بحث وحدت و تقریب برگزار گردید. در ابتدای برنامه نیز به مناسبت عید نیمه شعبان بعد از قرائت قرآن و مولودی‌خوانی مدیحه‌سرایی برگزار گردید.
ارائه‌کننده نخست نشست مولوی عبدالرحمان ترنج زر امام‌جمعه چابهار و عورکی بود که به‌صورت تلفنی در موردنظر اهل‌سنت و احناف در مورد امام مهدی پرداخت. ایشان با استناد به روایت جَابِرَ بن عبدالله از پیامبر که می‌فرماید لَا تَزَالُ طَائِفَةٌ من أُمَّتِی یقَاتِلُونَ علی الْحَقِّ ظَاهِرِینَ إلی یوْمِ الْقِیامَةِ قال فَینْزِلُ عِیسَی بن مَرْیمَ فیقول أَمِیرُهُمْ تَعَالَ صَلِّ لنا فیقول لَا إِنَّ بَعْضَکمْ علی بَعْضٍ أُمَرَاءُ تَکرِمَةَ اللَّهِ هذه الْأُمَّةَ( مسلم، صحیح مسلم، ج ۱ ص ۱۳۷) فرمود مسلم با سند خود از جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و سلم) فرموده عیسی بن مریم از آسمان فرود آید. امیر آن‌ها به حضرت عیسی می‌گوید: پیش آی و برای ما امامت کن. او در پاسخ می‌گوید: خیر! به‌راستی برخی از شما بر برخی دیگر امیر است؛ به جهت اکرام خدا بر این امت». ایشان گفتند که ما حضرت مهدی را قبول داریم و با خروج ایشان همه اهل‌سنت با دیدن اقتدای حضرت عیسی(ع) به ایشان، منقاد خواهند بود و از ایشان پیروی و حمایت خواهند کرد.
ارائه‌کننده دوم ماموستا سید مصطفی خاتمی (امام‌جمعه اشنویه) بود که ایشان با اشاره به اینکه انسان هم جسم دارد و هم روح و تکامل واقعی جسم و روح در صورتی اتفاق می‌افتد که جسم و جان و تن و روان با هم پیش بروند و امکانات مادی با حفظ ارزش‌های اخلاقی و عقلانی باشد و در غیر این صورت تکامل به ضرر انسان خواهد بود. ایشان ادامه داد که تکامل باید به حالت واقعی برسد و از یک‌بعدی بودن نجات پیدا کند و همه ادیان به خروج مصلحی از جهان اعتقاد مشترک دارند، پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و سلم فرمود: «لَو لَمْ يَبْقَ منَ الدُّنيا اِلاَّ يَومٌ واحِدٌ لَطَوّلَ اللهُ ذلِكَ اليَومَ حَتّي یَبعَثَ فیه رَجُلا منّى»اگر از عمر دنیا تنها یک روز باقى مانده باشد خداوند آن روز را طولانى گرداند تا در آن روز مردى از ذریه من ظهور کند. او حکومت واحدی در سراسر جهان در پرتو عدل و داد تشکیل داده و بساط ابرقدرت‌ها و فرعون‌ها و قارون‌ها را برخواهد چید.
علمای فریقین در مورد حضرت مهدی اشتراکات و افتراقاتی دارند:
اشتراکات:
- مصلح آخرالزمان از ذریه پیامبر است؛
- از نسل امام علی و حضرت فاطمه زهرا است؛
- قیامش قطعی است؛
- جهان را پر از عدل و داد می‌کند؛
- به هنگام قیام او اسلام تعمیر می‌شود؛
- اسمش با پیامبر یکی است.
اختلافی هست که تشیع ایشان را زنده و موجود می‌داند ولی اهل‌سنت می‌گویند وسیولد و سیظهر یعنی متولد خواهد شد و قیام خواهد کرد.
ایشان در ادامه فرمود که جای بسیار تأسف و تعجب است که برخی نویسندگان علما احادیث مهدی را تضعیف می‌کنند و مهدی را اسطوره ساخته اهل تشیع می‌داند: قال يوسف الوابل في اشراط الساعة تعليقاً على قول ابن خلدون: ونقول: لو صح حديث واحد، لكفى به حجة في شأن المهدي، كيف والأحاديث فيه صحيحة متواترة (اشراط الساعة للوابل ص۲۶۷).
ایشان ادامه دادند که برخی هم برای تضعیف مباحث مهدویت، روایت «لا مهدی الا عیسی بن مریم» را مطرح می‌کنند، این حدیث، حدیث ضعیفی است و مقبول علما هم نیست و کسی به آن استناد نکرده است و بر فرض صحت سند، خبر واحد است و هنگام تعارض، خبر متواتر بر آن مقدم می‌شود.
. علمای اهل‌سنت کتب زیادی در مورد امام مهدی نوشته‌اند از جمله:
القول المختصر في علامات المهدي المنتظر للإمام ابن حجر الهيتمي؛ اشراط الساعه، وابل، یوسف بن عبدالله؛ «البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان» اثر علاءالدین علی ابن حسام معروف به متقی هندی؛ «البیان فی اخبار صاحب‌الزمان» اثر محمد گنجی شافعی است. احادیث مربوط به امام عصر در این کتاب حدود ۷۰ حدیث است؛ کتاب «عقدالدرر فی اخبار المنتظر» اثر علی ابن عبدالعزیر مقدسی؛ «العرف الوردی فی اخبار المهدی» نوشته ملاجلال سیوطی؛ و … .
ایشان در پایان فرمودند که علامه شوکانی در خصوص اثبات تواتر احادیث مهدی، کتابی به نام «التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال والمسیح » تالیف کرده است.
در قسمت دیگری از برنامه مسئول مؤسسه امام مهدی ارومیه در مورد عمومیت بحث مهدویت و لزوم تبیین آن برای مردم خصوصاً جوانان و دانشجویان صحبت کرده و گزارشی از برگزاری دوره‌های متعدد مهدی شناسی در دانشگاه‌های مختلف ارومیه ارائه دادند و به سؤالات حاضرین پاسخ دادند.
در قسمت پایانی مدیر محترم سایت ویکی وحدت، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسن مدنی نژاد مباحثی مرتبط با مهدویت در فرق اسلامی بیان فرمودند ایشان فرمودند که غیر از تواتر موجود در منابع شیعه در زمینه ثابت بودن اصل مهدویت، وجود پنجاه تا هشتاد حدیث در مهدویت در منابع اهل‌سنت نیز این مهم را تثبیت می‌کند. ۱۲ نفر از علمای بزرگ اهل‌سنت و وهابیت دررابطه‌با متواتر بودن روایات مهدویت سخن گفته‌اند که بدین‌وسیله ثابت می‌شود اصل مهدویت، اجماعی است و شکی در آن نیست.
برخی از مهم‌ترین آن ۱۲ نفر عبارت‌اند از: ۱. حافظ ابوالحسن الآبری ۲. شیخ‌الاسلام وهابیان، ابن تیمیه ۳. حافظ ابن کثیر دمشقی علامه شیخ عبدالعزیز بن عبدالله بن باز ۴. علامه ابوعبدالله قرطبی ۵. علامه محمد ناصرالدین ألبانی. و… (کتاب مهدویت از دیدگاه اهل‌سنت، چاپ انتشارات زرنوشت، تهران، ۱۳۹۸ ه ش)
ایشان متذکر شدند که احادیث مهدی به‌عنوان موعودی که به آمدنش بشارت داده شده است، نزد اهل‌سنت و شیعه متظافر و است و بسیاری از علما بر تواترش تصریح کرده‌اند.
ایشان در بحث آسیب‌شناسی نوشته‌های اهل‌سنت در مورد مهدویت گفتند که چند نفر از جمله ابن خلدون در ضمن بیان مطالبی درباره مهدویت آن را ازا اساس ضعیف دانسته و این مسئله را یک مسئله شیعی صرف دانسته‌اند که وی با پاسخ‌های مختلف و شدیدی از جانب علمای اهل‌سنت روبرو شده است، از جمله:
آقای احمد محمد شاکر شارح و تعلیقه زن بر کتاب (مسند احمد) است که در جلد ۵ صفحه ١٧٥ چنین گفته است: “امّا ابن خلدون فقد قفا ما لیس له به علم واقتحم قحماً لم یکن من رجاله، وغلبه ما شغله من السیاسة وأمور الدولة وخدمة من کان یخدم من الملوک والأمراء، فأوهم أنّ شأن المهدی عقیدة شیعیة، أو أوهمته نفسه و …”
همچنین عبد الباقی صاحب کتاب (بین یدی الساعة) در صفحه ١٢٣ ضمن محکوم کردن کلمات ابن خلدون درباره مهدویت و امام مهدی ع چنین می‌گوید: “لا أری لزاماً علینا نحن المسلمین أنْ نربط دیننا بهما _یعنی البخاری ومسلم_ فلنفرض أنّهما لم یکونا، فهل تشل حرکتنا وتتوقف دورتنا؟ لا، فالأمّة بخیر والحمد لله، ثم یقول: والذین جاءوا بعد البخاری ومسلم استدرکوا علیهما واستکملوا جهدهما ووزنوا عملهما، وکشفوا بعض الخلاف فی صحیحیهما، وما زال المحدثون فی تقدم علمی وبحث وتحقیق ودراسة وأحادیث المهدی فی نظری من هذا النوع، رغم أنّ بعض المسلمین کابن خلدون قد بالغ وضعفّها کلها وردّها، وحکم علیها حکماً قاسیاً.. واتهم کل هؤلاء الرواة ومن رووا عنهم بما لایلیق أنْ یظنّ منهم، إنّ المشکلة لیست مشکلة حدیث أو حدیثین، أو راوٍ أو راویین، إنها مجموعة من الأحادیث والآثار تبلغ الثمانین تقریباً، اجتمع علی تناقلها مئات الرواة، وأکثر من صاحب کتاب صحیح. فلماذا نردّ کلّ هذه الکمیة؟ أکلّها فاسدة؟ لو صحّ هذا الحکم لانهار الدین _والعیاذ بالله_ نتیجة تطرق الشک والظن الفاسد إلی ما عداها من سنة رسول الله، ثم إنی لا أجد خلافاً حول ظهور المهدی. أو حول حاجة العالم إلیه، وإنما الخلاف حول من هو، حسنی أو حسینی؟ سیکون فی آخرالزمان، أو موجود الآن، خفی وسیظهر؟ ظهر أو سیظهر، ولا عبرة بالمدعین الکاذبین، فلیس لهم اعتبار. در ادامه نیز با محکوم نمودن شدید ابن خلدون می نویسد: ثم إني لم أجد مناقشة موضوعية في متن الأحاديث، والذي أجده إنما هو مناقشة وخلاف حول السند، واتصاله ودرجة رواته، ومن خرّجوه ومن قالوا فيه، وإذا نظرنا إلى ظهور المهدي نظرة مجردة، فإننا لا نجد حرجا من قبولها وتصديقها، أو على الأقل عدم رفضها، فإذا ما تأيد ذلك بالأدلة الكثيرة، والأحاديث المتعددة ورواتها مسلمون مؤتمنون. والكتب التي نقلتها الينا كتب قيّمة، والترمذي من رجال التجريح والحكم، بالإضافة إلى انّ أحاديث المهدي لها ما يصح أنْ يكون سنداً لها في البخاري ومسلم، كحديث جابر في مسلم الذي فيه: (فيقول أميرهم لعيسى: تعال صل بنا)، وحديث أبي هريرة في البخاري وفيه: (كيف بكم إذا نزل فيكم المسيح ابن مريم وإمامكم منكم). فلا مانع من أن يكون هذا الأمير وهذا الإمام هو المهدي، يضاف إلى هذا أنّ كثيراً من السلف لم يعارضوا هذا القول، بل جاءت شروحهم وتقريراتهم موافقة لإثبات هذه العقيدة عند المسلمين.
در پایان این پژوهشگر محترم آثار مشهور نگاشته شده توسط اهل‌سنت در زمینه مهدویت را بر شمرد و گفت الفتن نعیم بن حماد معاویه (۲۲۹ه. ق) ؛ الکتاب المصنف فی الاحادیث و آلاثر ابن ابی شیبه (۲۳۵ه. ق) ؛ مسند احمد بن حنبل (۲۴۱ه. ق) ؛ صحیح بخاری و صحیح مسلم، هر چند در صحیحین نامی از امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) به چشم نمی‌خورد ولی روایاتی در آن دو وجود دارد که به غیر مهدی موعود (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) قابل تطبیق نیست و عین لفظ و مضمون این روایات مهدوی در کتاب‌های معتبر دیگر وجود دارد که به نام امام مهدی (علیه‌السّلام) تصریح کرده‌اند؛ سنن ابن ماجه (۲۷۵ه. ق) ابن ماجه در کتاب «الفتن» بابی تحت عنوان خروج المهدی» گشوده که هفت حدیث آن درباره امام مهدی است؛ سنن ابی داوود، وی بخشی از کتاب خود را به مجموعه روایات مهدویت تحت عنوان «کتاب المهدی» اختصاص داده است و به سیزده روایت از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درباره خلافت، نسب، حکومت و نشانه‌های ظهور، اشاره دارد؛ سنن ترمذی، در کتاب الفتن بابی به‌عنوان «باب ما جاء فی المهدی» وجود دارد که در آن احادیثی هست که به نام امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) تصریح شده و درباره نزول عیسی، فتنه دجال، علامات آخرالزمان، روایات بسیاری را ذکر می‌کند؛ ابن حیان در کتاب خود صحیح ابن حیان (۳۵۴ه. ق) در قسمت «اخباره صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم عما یکون فی امته من الفتن والحوادث» این کتاب بخشی را به احادیث مربوط به امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) اختصاص داده است و نیز در المستدرک علی الصحیحین محمد بن عبدالله نیشابوری مشهور به حاکم (۴۰۵ه. ق) و فرائدالسمطین ابراهیم بن محمد جوینی خراسانی (۷۲۰ه. ق) و الصواعق المحرقه احمد بن حجر هیثمی (۹۷۳ه. ق) اخبار امام مهدی منکس شده است.
ایشان در پایان مباحث گفت که در زمینه مهدویت و ظهور در منابع اهل‌سنت کتب غیر معروف فراوانی وجود دارد که از آن جمله است:
- اخبارالمهدی نوشته عباد ابن یعقوب رواجنی (متوفی ۲۵۰)ـ که پیش از تولد حضرت مهدی (ع) نوشته شده؛
- ذکر المهدی و نعوته نوشته حافظ ابونعیم اصفهانی (متوفی ۴۳۰)؛
- البرهان فی علامه مهدی آخرالزمان نوشته جلال‌الدین سیوطی (متوفی ۹۱۰)؛
- تلخیص البیان فی علامات مهدی آخرالزمان نوشته ابن کمال پاشا حنفی شیخ‌الاسلام قسطنطنیه(متوفی ۹۴۰)؛
- عقد الجواهر و الدرر نوشته ابن حجر؛
- المهدی الی ما ورد فی المهدی نوشته ابن طولون حنفی (متوفی ۹۵۳)؛
المصنف صنعانی (م۲۱۱ه. ق) نویسنده در این کتاب که از منابع کهن اهل تسنن به شمار می‌رود، بابی را اختصاص داده است به احادیث مهدویت به نام «باب المهدی» که در این باب روایات گوناگونی را از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و حضرت علی (علیه‌السّلام) و صحابه، درباره ویژگیهای فردی، عدالت اجتماعی، حکومت جهانی و نشانه‌های ظهور مهدی موعود (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) که از عترت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است، نقل می‌کند. و این کتاب از نخستین کتاب‌های اهل‌سنت است که به طور جداگانه و مرتب، احادیث مهدویت را گردآوری کرده است.
در پایان هم مطابق دیگر جلسات نشست علمی، اساتید محترم به سؤالات حاضرین پاسخ دادند.
ارسال نظر