نشست سی و پنجم از نشست‌های علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی با حضور و ارائه حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر عزت‌الله مولایی‌نیا عضو هیئت‌علمی دانشگاه قم با موضوع «راهکارهای وحدت و آسیب‌شناسی آن در سیره و کلام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام» در روز شنبه ۲۷ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ با حضور پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه به‌صورت حضوری (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) و نیز با حضور مجازی فعالین و علاقه‌مندان بحث وحدت و تقریب برگزار گردید.
حجت‌الاسلام دکتر مولایی نیا در مقدمه فرمایشات خود فرمودند که اساس کار همه انبیاء از آدم تا خاتم بر مدار وحدت بوده است، در زمان خلقت آدم هم همه موجودات آن زمان – که ملائکه بوده‌اند – دستور داشتند مبتنی بر وحدت بر آدم سجده کنند، فقط شیطان وحدت‌شکنی و گناه کرد و مخالفت نمود.
ایشان گفت که آیات آخر سوره مبارکه بقره بیان اساس وحدت است:
«آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ» (بقره، ۲۸۵) از سوره مبارکه بقره آیه مبین وحدت بر اساس توحید است.
ایشان در ادامه فرمودند که پیامبر اکرم معیار اساس جامعه را در وحدت بنا نهاد و سرشت بشری یکسان است و برتری و امتیاز را مطابق آیات تقوا و علم و ایمان و جهاد دانستند:
• تقوا: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ(حجرات،۱۳)،
• علم و ایمان: یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ(مجادله،۱۳)
• و جهاد: فَضَّلَ اللهُ المُجاهِدینَ عَلَی القاعِدینَ اَجرًا عَظیمًا(نساء،۹۵) .
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مولایی نیا بیان کردند که اولین کار اجتماعی رسول خدا بعد از ایجاد پایگاه سیاسی در مسجد قبا، وحدت ادیان پیمان و قرارداد با طوایف مدینه و اطراف آن ازجمله قبایل یهودی مدینه بود تا وحدت داشته باشند و نیز پیمان اوس و خزرج پیمان اتحاد و وحدت بود. الان هم اتحاد حدود پنجاه کشور اسلامی اولویت است، البته باید توجه داشت که مفهوم وحدت بین مذاهب اسلامی وحدت نسبی است نه مطلق یعنی کسی نباید انتظار داشته باشد همه مذاهب به مذهب وی بگروند و مذهب واحدی بماند.
ایشان در بیان کثرت اشتراکات مذاهب اسلامی فرمودند که یکی از علمای اهل‌سنت شیخ محمود قانصو شهابی عاملی، مستدرک وسائل‌الشیعه میرزای نوری را در ۲۱ جلد با مدارک اهل‌سنت نگاشته و آن را المستدرک الثانی فی منابع اهل السنه با عنوان فرعی احادیث الائمه الطاهرین باسانید العامه و المخالفین گردآوری و منتشر نموده است.
ایشان ادامه دادند که وحدت حقیقی نه ممکن است و نه مطلوب، لذا اختلافات امور نسبی هستند اختلاف در رنگ و زبان و ملیت و فقر و غنا ارزشی ندارد، اسلام منکر قومیت نیست و بر آن صحه گذاشته اما قومیت را امتیاز نمی‌شمارد:
«يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثي وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبيرٌ» ( حجرات،۱۳).
پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله فرمود: (اسْمَعُوا و أطِيعُوا لِمَنْ وَلاّهُ اللّه الأمْرَ، فإنَّهُ نِظامُ الإسلامِ):از كسى كه خداوند او را ولی‌امر شما کرده است، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته کار اسلام است. (الأمالي للمفيد، ج۲، ص۱۴) نخ تسبیح وحدت جامعه امام است.
ایشان تذکر داد که تفرقه غالباً بعد از علم و ازروی بغی و نافرمانی و خروج از تقوا صورت می‌گیرد:
• وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ (ال‌عمران، ۱۹)
• و كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ ۚ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۖ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ ۗ وَاللَّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (بقره، ۲۱۳)
• وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَةُ ﴿ بینه،۴): و اهل کتاب دستخوش پراکندگی نشدند مگر پس از آنکه برهان آشکار برای آنان آمد.
دکتر مولایی نیا گفتند که مطلق‌اندیشی به وحدت ضرر می‌رساند اینکه عربستان یک‌طرفه بر شیعه می‌تازد، نوعی مطلق اندیشی است و جا دارد در مکه و مدینه کرسی تبیین نظرات شیعه بنا نمایند؛ لذا نگاه قرآن استماع اقوال و احسن گزینی است: فَبَشِّرْ عِبَادِ، الَّذِينَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّه (زمر،۱۷) .
ایشان در ادامه تصریح نمودند که حضرت امیر علیه‌السلام حق را بهتر و تفرقه را بی خیر می‌دانند و می‌فرمایند:
فَإِيَّاكُمْ وَ التَّلَوُّنَ فِي دِينِ اللَّهِ، فَإِنَّ جَمَاعَةً فِيمَا تَكْرَهُونَ مِنَ الْحَقِّ خَيْرٌ مِنْ فُرْقَةٍ فِيمَا تُحِبُّونَ مِنَ الْبَاطِلِ، وَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ يُعْطِ أَحَداً بِفُرْقَةٍ خَيْراً مِمَّنْ مَضَى وَ لَا مِمَّنْ بَقِيَ. (خطبه ۱۷۶ نهج‌البلاغه) زنهار، از دورنگی در دین خدا، زیرا همراه جماعت بودن، در کار حقی که آن را ناخوش می‌دارید بهتر است از پراکندگی در امر باطلی که آن را خوش می‌دارید، زیرا خدای سبحان به هیچ‌کس از گذشتگان و برجای‌ماندگان که جدایی گزیند، خیری عطا ننموده است و در حدیثی از حضرت امام علی (ع) تعریف سنت این‌گونه بیان شده است: اَلسُّنَّة – و اللّه – سُنَّةُ مُحمِّدٍ صلی‌الله علیه و آله وَ الْبِدْعَةُ ما فارَقَها وَ الْجَماعَة – وَ اللّه – مُجامَعَةُ اَهْلِ الْحَقِّ وَ اِنْ قَلّوا وَ الْفُرقَةُ مُجامَعَةُ اَهْلِ الْباطِلِ وَ اِنْ کَثُروا. (کتاب سلیم بن قیس الهلالی ج۲، ص ۹۶۴): به خدا سوگند، سنّت، همان سنّت محمّد (ص) است و بدعت آنچه خلاف آن باشد و به خدا قسم، جماعت، همدست شدن با اهل حق است هرچند اندک باشند و تفرقه، همدستی با اهل باطل است هرچند بسیار باشند.
ایشان بر این نظر بودند که برای گذر از مشکلات راه وحدت یعنی یکی و یگانه بودن، تقیه لازم است چون از کمک و هواداری اهل‌سنت بی‌نیاز نیستیم و باید از آن استفاده کنیم.
ایشان گفتند که راهکارها و موانع راهکارهای وحدت واقعی در سیره و کلام امام علی علیه‌السلام عبارت‌اند از:
• عدالت زمامداران و کارگزاران حکومت اسلامی
• نهادینه کردن فرهنگ عفو و گذشت و بخشش در جامعه
• پرهیز از تعصب بیجا و کور (نژادپرستی، تعصبات مذهبی، زبانی و منطقه‌ای)
• برخورد جدی با تفرقه افکنان
• مدارا و خوش‌خلقی در برخورد با مخالفان شناخت دقیق مبانی آنها
موانع وحدت واقعی
• برونی
o دشمن خارجی (استکبار جهانی)
o نژادپرستی
o طرح مطالب اختلافی
• درونی
o پیروی هوای نفس
o دنبال‌روی از شیطان
ایشان در پایان خاطرنشان کردند که مجمع تقریب در ابتدا در غربت بود و امروزه جایگاه مقبولی یافته است.
در پایان جلسه هم برنامه پرسش‌وپاسخ برقرار بود.
ارسال نظر