چهل و پنجمین نشست از نشست‌های علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی با حضور و ارائه حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدرضا پی‌سپار، از محققین پژوهشگاه مطالعات تقریبی با موضوع «آینده‌پژوهی جنگ روسیه اکراین و تأثیر آن بر جهان اسلام» در روز شنبه اول مردادماه ۱۴۰۱ با حضور پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه مطالعات تقریبی به‌صورت حضوری برگزار گردید.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدرضا پی‌سپار در مقدمه ارائه خود گفتند که در سالهای اخیر در تعامل و تقابل روسیه و غرب فرازوفرود بسیاری وجود داشته است. از جمله مسائلی که به‌طورجدی بر این روابط تأثیر داشته عبارت‌اند از: حفظ و گسترش نفوذ در مناطق پیرامونی روسیه، ژئوپلیتیک خطوط انتقال انرژی، استقرار سامانه دفاع موشکی امریکا و ناتو در شرق اروپا، مسئله هسته ای ایران و کره شمالی. اما هم اکنون بحران روسیه و اوکراین تحول جدید و جدی ای را در روابط روسیه و غرب ایجاد کرده و رقابت های دو طرف را در سطح جهان وارد عرصه جدیدی کرده است. ایشان مسئله اصلی ارائه خود را پیامدهای بحران اوکراین بر جهان، جهان اسلام و منافع ایران از نظر اقتصادی و سیاسی و نیز برآورد نتیجه جنگ روسیه و اکراین بیان نمود.
ارائه‌کننده محترم ریشه‌های بحران اکراین را در تعادل قدرت در منطقه و نظام بین‌الملل دانست و توضیح داد که بعد از انقلاب‌های رنگی در منطقه، روسیه مصمم شد که برای حفظ قدرت و گسترش حوزه نفوذ خود در مناطق گوناگون جهان، اولویت را در سیاست خارجی خود قرار دهد؛ ثانیاً با آغاز جنگ در گرجستان منطقه گمرکی اوراسیای خود را به‌منظور رقابت با اتحادیه اروپا به وجود آورد؛ ثالثاً غرب را در زمین سوریه با چالش مواجه کند و با مداخله نظامی و برگزاری همه‌پرسی، کریمه را به خود ملحق کند تا ذهنیت مردم خود و جهان را برای احیای روسیه به‌عنوان یک قدرت بزرگ آماده کند.
رئیس میز اروپا و امریکای پژوهشگاه تقریب ارائه‌کننده محترم شرایط خود اوکراین و مشکلات داخلی و اختلافات قومی در اوکراین را زمینه حمله روسیه دانست و برخی از دلایل حمله را به نقل از برخی رسانه‌ها این‌گونه بیان نمود:
استاد پی سپار در مورد بازیگران جنگ اوکراین گفت که اگرچه در ظاهر این جنگ بین روسیه و اکراین است ولی در واقع طرفین این جنگ روسیه در یک طرف و اوکراین و ۳۰ کشور عضو ناتو در کنار چند کشور آسیایی مثل ژاپن در طرف دیگر این جبهه‌اند و در حوزه‌های مختلف (سیاسی، اقتصادی، اطلاعاتی، امنیتی، سایبری، رسانه‌ای و نظامی) به طور مستقیم یا غیرمستقیم وارد جنگ شده‌اند. وی برای این ادعا آماری را بیان نمود. وی روش‌های مقابله غرب با روسیه را سرازیر کردن میلیاردها دلار پول و سلاح پیشرفته و اعزام هزاران نفر جنگجوی مزدبگیر به اوکراین و حمایت غیرعادی از این کشور و تحریم همه‌جانبه روسیه و بدتر کردن شرایط اقتصادی و امنیتی در روسیه پوتین و سپس روسیه پس از پوتین و نیز هک و سایر اشکال اختلال سایبری در این نبرد دانست.
استاد پی سپار گفت تأثیرات اقتصادی بحران اکراین بر روسیه را افزایش صادرات و درآمد، رشد ارزش پول ملی روسیه و نیز افزایش ذخایر طلا و ارز در روسیه دانست و تأثیر اقتصادی بحران اکراین بر امریکا و اروپا را در سه امر بر شمرد:
- تبعات اقتصادی و انرژی: به قول دبیرکل سازمان ملل، بحران (اقتصادی و غذایی) ابتدا با کرونا شروع شد اما با شروع جنگ اوکراین، تبدیل به سونامی شد و تا سال ۲۰۲۳ هیچ کشوری در دنیا از شر تبعات اقتصادی این جنگ در امان نخواهد ماند. همچنین به دلیل جنگ، ذخایر گندم جهان به‌زودی تمام خواهد شد. ازآنجایی‌که روسیه یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت و گاز است؛ درگیری‌های روسیه و اوکراین تأثیرات شدیدی بر بازار جهانی انرژی و امنیت انرژی گذاشت.
- تأثیر نظامی – سیاسی: بحران اکراین باعث شد برخی کشورها سیاست‌های دفاعی خود را تغییر دهند تا یک قدرت نظامی برجسته و هزینه‌های نظامی کشورها افزایش یابد و نیز انبار و زرادخانه تسلیحاتی واشنگتن و اروپایی‌ها با گذشت زمان کاهش یافت.
- تأثیر سیاسی – اجتماعی بحران اکراین بر امریکا و اروپا: بحران‌های اجتماعی و حتی سیاسی از دل بحران اقتصادی زاده می‌شوند مثلاً نظرسنجی‌ها در آمریکا نشان می‌دهد که به دلیل تورم و گرانی احتمال شکست دموکرات‌ها در انتخابات آینده بالاست، یعنی یک بحران سیاسی از دل بحران اقتصادی به وجود آمده است.
- تأثیر سیاسی – اجتماعی بحران اکراین بر امریکا و اروپا: بحران‌های اجتماعی و حتی سیاسی از دل بحران اقتصادی زاده می‌شوند مثلاً نظرسنجی‌ها در آمریکا نشان می‌دهد که به دلیل تورم و گرانی احتمال شکست دموکرات‌ها در انتخابات آینده بالاست، یعنی یک بحران سیاسی از دل بحران اقتصادی به وجود آمده است.
استاد پی سپار روابط روسیه با جهان اسلام را قبل از بحران اکراین خوب دانست و برای استدلال به دو امر اشاره کرد: الف: پوتین، قبل از بحران اوکراین در پیامی خطاب به سومین نشست دوره‌ای گروه دیدگاه راهبردی گفت: بار دیگر تأکید می‌کنم که جهان اسلام می‌تواند به طور کامل به حمایت و همکاری روسیه اعتماد کند. مسکو آماده گسترش همکاری‌های خود با شرکای منطقه‌ای خود در مبارزه با تروریسم و کشف راه‌های حل‌وفصل مسالمت‌آمیز برای بحران‌های منطقه است. من مطمئنم که تلاش‌های مشترک ما، اقدام بزرگی در ساختن نظام جهانی با عدالت و با دموکراسی خواهد بود که از هرگونه تعصب، تبعیض و زورگویی به‌دور باشد. ب: همچنین پوتین قبل از این گفته بود بی‌احترامی به پیامبر اسلام جزو آزادی بیان نیست و با احساسات مسلمانان نسبت به پیامبر عزیزشان همدردی کرده بود.
استاد ارائه‌کننده هشدار داد که باید توجه داشت که بدیهی است بعد از شروع بحران اوکراین که کشورهای اسلامی همسایه اوکراین در آسیای میانه و قفقاز به‌شدت از تشنجات و تحولات اوکراین متأثر خواهند و ثانیاً موج ناامنی و بی‌ثباتی برآمده از بحران اوکراین و کریمه و تشنجات و درگیری‌های میان روسیه و متحدانش و بلوک غرب قطعاً کشورهای اسلامی خاورمیانه را در زمینه‌های گوناگون به‌ویژه سیاسی، راهبردی – امنیتی و اقتصادی تحت‌تأثیر خواهد داد؛ لذا امید می‌رود که کشورهای اسلامی که از دیرباز با بحران ثبات و امنیت روبه‌رو بوده‌اند بعدازاین بحران اخیر حس مشترک برای همگرایی را در میان ملت – دولت‌های اسلامی فراهم آورند و نیز مردم غرب آسیا و کشورهای اسلامی که در سی‌سال گذشته خود را قربانی تاخت‌وتاز آمریکا دیده‌اند، امید دارند که نبرد اوکراین بتواند تمرکز آمریکا روی جهان اسلام را کم کند.
ارائه‌کننده محترم تأثیر بحران اوکراین بر ایران را در فرصت‌ها و تهدیدی انجام نشده تحلیل نمود و گفت که بحران اوکراین فرصت‌هایی را برای جمهوري اسلامي ايران در محیط‌های ملي، منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم کرده است، از جمله:
- قدرت گرفتن قاره آسيا و نیز قدرت گرفتن جهان اسلام را به‌عنوان یک فرصت در سال‌ها و دهه‌های آينده
- فرصت رفع بخشی از نیازهای کشور در حوزه دفاعی، موشکی و صنعت هوانوردی
- تصریح بر اهمیت عامل جغرافیائی و به‌تبع آن ژئوپلیتیک در قدرت سیاسی و نظامی کشور تحریم شدن گسترده روسیه باعث تقویت روابط کلان و راهبردی با روسیه را برای توسعه قدرت اقتصادی، نظامی و سیاسی ایران
- افزایش قیمت نفت تا حدود ۱۰۰ دلار
- ایجاد فرصت معاوضه با واحدهای پول ملی چین، هند و عربستان سعودی و روسیه و…
- هموار کردن راه ایران به برای پیوستن به سازمان‌هایی مثل شانگهای و بریکس
- افزایش اهمیت استراتژیک ایران و تکاپو برای کشاندن ایران را به اردوگاه خود
- تقارب مواضع تهران ـ مسکو و منافع مشترک آنها مثل همکاری در قبال بحران سوریه
- برجسته شدن جایگاه ایران به‌عنوان یک تولید‌کننده انرژی شود آلترناتیو روسیه در ﺗأمین انرژی کشورهای اروپائی
- احتمال نرمش در مذاکرات برجام برای تأمین انرژی اروپا بعد تحریم روسیه
- صادرات کالاهای روسیه از مسیر کریدور شمال جنوب برای ایران
- فرصت جذب دانشمندان و کارشناسان ارزشمند اوکراینی در زمینه موشک و فضا، صنعت هوانوردی، رادار و کشتی‌سازی و هسته‌ای
وی تهدید اصلی را متوقف شدن مذاکرات وین دانست که به‌مرورزمان معلوم شد چنین امری به دلیل ضعف‌های غرب در این بحران تاکنون محقق نشده و به نظر نمی‌رسد تحقق یابد.
ایشان در پایان و جمع‌بندی نهایی خود گفت که این بحران پیامدهای جدیی را از نظر اقتصادی و سیاسی و اجتماعی نه‌تنها بر جهان اسلام و ایران بلکه بر کل جهان خواهد داشت و این بحران با تسلیم قسمتی از خاک اکراین و مصالحه در بحث پیوستن اکراین به ناتو آرام می‌شود.
ارسال نظر