مدخل سید جمال‌الدین اسد آبادی در دائره المعارف بزرگ اسلامی را وی نوشته است. با بررسی این نوشته به نکات قابل تاملی اشاره خواهد شد.
با مروری در آرای وی، شاید کسی باور نکند که مدخل «سید جمال الدین اسد ابادی» از سردمداران جنبش اصلاحی - سیاسی را در دائره المعارف او طباطبایی نوشته باشد. در حقیقت کسی این متن را نوشته است که هیچ علقه فکری بین او و سیدجمال وجود ندارد. سید جواد طباطبایی شخصیتی «مرزگرا و ناسیونال» داشت؛ ولی سید جمال اندیشه ای «بی مرز» دارد که حتی ملیت وی امروزه مورد نزاع است.
سید جواد تمام تلاشش را می کرد که مرزهای باستانی ایران را به نوعی به هم بدوزد؛ ولی سید جمال مرزهای عقیده را محترم می دانست و سعی داشت مفهوم امت اسلامی را تعین بخشد. [مرزی که تقریبا همه مکاتب قبول دارند. حتی سکولار ها هم مرزهای عقیدتی را قبول دارند و برای خودشان محترم می شمارند.] وطن سید جمال «دارالاسلام» بود ولی وطن سید طباطبایی «خاک اهورایی» بود که او محدوده آن را نیز تعیین شده در بستر تاریخ و با صدها اشکال می دانست.
عجیب نسیت که به اعتقاد استاد حسن انصاری درباره آقای طباطبایی که نقل می‌کنند: «وی آدمی است که هیچ ارتباطی به سید جمال ندارد، طبیعی است که در نوشته هایش و از جمله در همین مدخل او را تحقیر کند. اما فراتر از بحث صلاحیت و یا عدم صلاحیت آقای طباطبایی در تألیف این مقاله نکته اینجاست که در این مقاله جز یکی دو اثر سید جمال به بسیاری از نوشته های دیگر او توجهی نکرده است».
خواننده محترم می داند که سید جمال یکی از بزرگان عرفان و فلسفه است و شاگردان وی که از قضاء آثار مهم فلسفی دارند؛ مانند محمد عبده، همه تعالیم خود را از سید جمال داشته اند و اهمیت آثار وی هر روز در غرب بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. اما آقای دکتر طباطبایی در اشاراتش به سید جمال اعتباری علمی و فلسفی برای وی قائل نیست. او سید جمال را در مشروطه بی تأثیر می داند و حتی شاخت وی از غرب را به سخره می گیرد.
سید جواد طباطبایی حتی اندیشه اصلاح دینی که سید جمال از پیشتازان آن است را به سخره گرفته است. او اندیشه های سید جمال را درست ترسیم نکرده است و تقریری مشوش از وی در مهمترین اثر منتشره در نظام مقدس جمهوری اسلامی (دائره المعارف بزرگ اسلامی) ارائه کرده است.
✍️ پانوشت:
ظاهرا از همان سالها سید طباطبایی با اندیشه سیاسی اسلام به شدت زاویه داشته است. چه خوب خواهد شد که این مدخل مهم، توسط منتقدان نقد و بازنویسی شود.
منبع:http://muslimna.ir/chalesh-ha/3321-2023-03-15-18-44-33.html
ارسال نظر