بیست و هفتمین کرسی از کرسی‌های نقد، نظریه‌پردازی و آزاداندیشی با حضور و ارائه جناب دکتر محمد سوری، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با موضوع «ظرفیت‌های تصوف در تقریب مذاهب اسلامی» در روز شنبه یازدهم دی ماه ۱۴۰۰ در پژوهشگاه مطالعات تقریبی قم برگزار گردید.
ناقد این کرسی جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر ذبیح‌الله نعیمیان از محققین ارجمند پژوهشگاه مطالعات تقریبی بودند. این کرسی با حضور ریاست محترم و پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه به‌صورت حضوری (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) و نیز با حضور مجازی فعالین و علاقه‌مندان بحث وحدت و تقریب برگزار گردید.
ارائه‌کننده محترم دکتر سوری کلیدواژه‌های اصلی بحث خود را مذاهب اهل‌سنت، شیعه و تصوف معرفی کرد و به تبیین این واژه‌ها پرداخت، وی مراد خود از اهل‌سنت را همه مذاهب اهل‌سنت دانست و شیعه را به شیعه دوازده امامی منحصر نمود و افزود تا قرن سوم نه لفظ اهل‌سنت و جماعت را داریم و نه محتوایی در قبال شیعه داریم و بیان داشت که مسلمانان غیر شیعه در مورد شیخین اتفاق‌نظر دارند، ولی در مورد عثمان و حضرت علی(ع)، برخی بر خلافت عثمان تاکید دارند و حضرت امیرالمؤمنین را برای خلافت به رسمیت نمی‌شناسند این افراد به معنای عام عثمانی هستند و در عوض کسانی که خلافت عثمان را نمی‌پذیرند و بر خلافت بر حق علی علیه‌السلام باور دارند این افراد علوی نامیده می‌شوند.
در قرن سوم و چهارم عموم اهل‌سنت چهار خلیفه را پذیرفته و ترتیب فضیلت آنان را به ترتیب قدرت رسیدن دانستند وجه مشترک این اهل‌سنت با شیعیان جعفری که دوازده امام را قبول دارند و آخرین امام را منتظر می‌شمارند در پذیرش امام علی علیه‌السلام به‌عنوان خلیفه برحق حضرت رسول اکرم است.
دکتر سوری ادامه داد که تصوف که ابتدا در بغداد ظهور یافت، با گذر زمان و حادث شدن برخی اتفاقات گسترش یافت در خراسان و شام و مصر ماوراءالنهر گروندگان بسیاری یافت صوفیه قائل بودند که پیامبر یک جانشین ظاهری دارد که امور اجتماعی و سیاسی را رتق‌وفتق می‌کند و یک خلیفه باطنی که وظیفه ولایت باطنی و تربیت معنوی را عهده‌دار است آنها فقط علی را لایق مقام خلافت باطنی می‌دانند و می‌گویند نه‌تنها «لولا علی لهلک عمر» بلکه «لولا علی لهلکوا الاصحاب جمیعاً».
پس صوفیه نیز مثل اهل‌سنت و شیعیان حضرت علی را قبول داشتند، لذا وجه مشترک هر سه باور به حضرت علی علیه‌السلام است.
متصوفه به تقلید از اهل حدیث که به دنبال صحت‌وسقم حدیث با توثیق واسطه‌ها بودند، برای هر ذکری هم واسطه‌های مطمئن می‌طلبیدند تا ذکر به حضرت علی برسد.
دکتر سوری گفت بعد از پایان خلافت اختناقی امویان و عباسیان و روی کار آمدن ایلخانان و هلاکوخان دوره آزادی بیان و عقیده حاصل شد و صوفیه به‌صراحت بیان کردند که همه ائمه شیعه را به‌عنوان واسط باطنی و واسطه در بیان ذکر قبول دارند و این امر صوفیه را به شیعه نزدیک‌تر می‌کرد. صوفیه اهل‌سنت گرچه در فقه و کلام سنی هستند ولی در طریقت دوازده امامی هستند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در تبیین ظرفیت‌های بسیار خوب صوفیه برای تقریب و وحدت گفت که صوفیه بزرگ‌ترین سد در مقابل وهابیت هستند و لذا در شبه‌قاره بالکان شمال افریقا وهابیت زمین‌گیر است و رشد چندانی ندارد؛ جنس محبت صوفیانه به پیامبر و خاندان او جنس محبت و مودت شیعی است و بیشتر فضایلی که از اهل‌بیت در کتب اهل‌سنت درج شده به‌واسطه متصوفه اهل‌سنت است و آنان پرچمدار نقل فضایل اهل‌بیت به طرق مقبول اهل‌سنت هستند؛ صوفیه غالباً به خلاف بسیار از نحله‌ها و گروه‌های اهل‌سنت به دنبال قدرت سیاسی نیستند و نیز اکثر متصوفه اهل‌سنت حضرت امام خمینی را به‌عنوان یک شیخ بزرگ طریقت باور دارند تصوف در حد زیادی با مذاهب مختلف قابل جمع است، تصوف میانه بین شیعه و تسنن است و باتوجه‌به عضویت یا گرایش بیش از چند صد میلیون از اهل‌سنت به یکی از شاخه‌های تصوف زمینه خوبی برای گسترش و همکاری تقریبی با آنان وجود دارد.
در ادامه ناقد محترم حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر ذبیح‌الله نعیمیان با خوب شمردن این جمع‌بندی که صوفیه میانه تشیع و تسنن است و توسعه اسلام توسط صوفیه بوده است، چند سؤال را مطرح کرد از جمله اینکه و صوفیه چگونه در شرایط سخت اموی شکل گرفت؟ تأثیر مبانی فقهی و کلام در اهل تصوف چه مقدار است؟ و … .
در پایان هم برخی از پژوهشگران محترم ضمن تشکر از اساتید، اظهارات خود را مطرح نمودند و ریاست محترم پژوهشگاه هم اظهار داشتند که ما برای تحقق‌بخشی به تقریب در قلمرو صوفیه به نگارش اطلس تصوف در جهان نیاز داریم.
ارسال نظر